Hà Thủ Ô – Món quà vô giá từ thiên nhiên

Thứ hai - 15/11/2021 10:53

Lúc nhỏ, tôi thường thấy mẹ hay mua cho ông, bà vài lọ gì có hạt đen đen, tròn tròn cứ tưởng là kẹo và rồi nằng nặc đi theo cả ngày để xin “kẹo”… lớn lên một chút thì biết đấy là thuốc bổ mẹ mua cho ông bà…Và trưởng thành hơn thì biết hoá ra nó có tên là “Hà Thủ Ô”. Thực ra cũng chỉ biết cái tên lạ lạ, hay hay thế thôi chứ cũng chẳng quan tâm. Vô tình được tìm hiểu sâu hơn về những "viên kẹo" kỷ niệm ngày xưa – chính xác hơn là những viên Hà Thủ Ô bé tí, thì biết rằng: đây là một trong những loại cây thảo dược quý của Cao Bằng, được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh biết đến và thường mua về làm quà khi có dịp ghé thăm miền biên viễn. Với những công dụng cực kỳ hữu ích mà Hà Thủ Ô mang lại cho mọi người, đây chính là món quà vô giá mà thiên nhiên ban tặng.

Sản phẩm Rượu Hà Thủ Ô của Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN Cao Bằng

Ở Việt Nam có 2 loại: Hà Thủ Ô đỏ và Hà Thủ Ô trắng. Loại hay được dùng làm thuốc chính là Hà Thủ Ô đỏ. Hà Thủ Ô hay còn gọi là giao đằng, dạ hợp, địa tinh, có tên khoa học là Fallopia multiflora Thunb. Đó là một loại cây mọc hoang, mọc lẫn với nhiều loài cây khác, thường mọc ở các vùng rừng núi. Đây là một loại cây sống lâu năm, có dây leo nhỏ, thân xoắn vào nhau, mặt ngoài thân có màu xanh tía, mặt thân nhẵn không có lông. Lá so le, có cuống dài, phiến lá hình tim hẹp, đầu nhọn, mép nguyên hoặc hơi lượn sóng. Hoa nhỏ, bao hoa màu trắng, 8 nhụy, bầu hoa có 3 cạnh, 3 vòi ngắn rời nhau. Bộ phận dùng để làm thuốc của Hà Thủ Ô là phần rễ vì phần này phình lên thành củ (trông giống củ khoai lang), thịt màu nâu đỏ, nhiều xơ.

Hà Thủ Ô đỏ là một loài cây dược liệu được đánh giá cao nhất trong nền y học cổ truyền, được ví là vị thuốc "thần tiên" trong sách xưa. Các tài liệu y học ghi chép lại rằng những củ Hà Thủ Ô càng lâu năm thì càng có những dược tính y học thần diệu. Tương truyền rằng: nếu ăn một củ Hà Thủ Ô đỏ khoảng 150 tuổi sẽ giúp người ta mọc răng mới. Nếu ăn củ 200 tuổi sẽ khiến con người có sức dẻo dai, bật khỏe như ngựa. Và nếu ăn Hà thủ ô 300 tuổi sẽ làm cho con người sống ngang bằng tuế nguyệt. Thế nhưng, đa phần Hà Thủ Ô hiện nay chỉ khoảng 3 - 4 tuổi. Mặc dù củ Hà Thủ Ô không sở hữu năng lượng để khiến con người trở nên bất tử, nhưng chúng vẫn có giá trị y học. Củ Hà Thủ Ô có thành phần giàu chất Sắt, Kẽm và các chất chống ôxy hóa. Theo Đông y, loại củ này có vị chát, ngọt, đắng, tính hơi ấm, thường phơi khô hoặc dùng tươi, với tác dụng bổ máu, an thần, dưỡng can, ích thận, cố tinh, chữa sốt rét. Thân cây cũng được sử dụng, lá có thể dùng làm rau ăn, dây lá cũng có thể làm thuốc. Theo Tây y, Hà Thủ Ô đỏ có thể chữa suy nhược thần kinh và các bệnh về thần kinh, bổ tim, giúp sinh huyết dịch, kích thích co bóp ruột, kích thích tiêu hóa, cải thiện dinh dưỡng.

Loại cây này có rất nhiều công dụng nhưng chúng ta có thể nhớ ba công dụng chính đó là: Làm đen râu tóc, có lợi cho việc sinh con và kéo dài tuổi thọ. Cây Hà Thủ Ô mọc ở nhiều tỉnh thành trong cả nước nhưng loại cây này trở thành dược liệu quý và gắn với Cao Bằng có lẽ bởi nó hoàn toàn mọc tự nhiên, chứ không phải trồng hay chịu sự tác động của các loại phân bón hay loại thuốc bảo vệ thực vật như nhiều nơi khác. Trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, cây Hà Thủ Ô mọc tập trung nhiều ở các huyện: Bảo Lạc, Bảo Lâm, Hà Quảng và Nguyên Bình. Nhiệt độ thích hợp cho cây sinh trưởng từ 22 - 27 độ, lượng mưa từ 1500 - 1800 mm, cây cần đất tơi xốp nhiều mùn.

Có nhiều cách chế biến Hà Thủ Ô nhưng theo kinh nghiệm dân gian thì người ta thường rửa sạch củ, ngâm nước vo gạo 1 ngày 1 đêm, sau đó rửa lại. Đổ nước đậu đen cho ngập (cứ 1 kg Hà thủ ô cần 100 g đậu đen, 2 lít nước, nấu đến khi đậu đen nhừ nát), đến khi gần cạn, cần đảo luôn cho chín đều. Khi củ đã mềm, lấy ra, bỏ lõi (nếu có). Thái hoặc cạo mỏng rồi phơi khô. Để loại bỏ tính chát thì phải sơ chế kỹ đặc biệt là công đoạn đồ và phơi 9 lần (thường gọi là "cửu chưng cửu sái"). Thời xưa, phương thức dùng Hà Thủ Ô chủ yếu là sắc uống hoặc ngâm rượu. Hiện nay, với sự sáng tạo và việc áp dụng nhiều dây truyền công nghệ nên đã bào chế thành các dạng tiện dùng như: trà tan hay cao Hà Thủ Ô ...

Nhằm tạo tiền đề để có sản phẩm chế biến từ Hà Thủ Ô đỏ có chất lượng tốt, đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm, hợp thị hiếu người tiêu dùng và mang thương hiệu Cao Bằng. Năm 2015 Viện Công nghệ thực phẩm (Bộ Công thương) đã tiến hành “Nghiên cứu công nghệ chế biến một số sản phẩm thực phẩm từ Hà Thủ Ô đỏ Cao Bằng”. Đề tài đã xây dựng được 05 quy trình công nghệ sản xuất gồm: Quy trình công nghệ sản xuất Hà Thủ Ô chín; Quy trình công nghệ sản xuất bột Hà Thủ Ô đỏ; Quy trình công nghệ sản xuất trà túi lọc Hà Thủ Ô đỏ; Qui trình sản xuất rượu Hà Thủ Ô đỏ; Qui trình công nghệ sản xuất nước Hà Thủ Ô đỏ. Chất lượng của các sản phẩm đạt yêu cầu đặt ra, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Trong thời gian từ 05/2017 - 04/2019 Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Cao Bằng đã “Hoàn thiện công nghệ và sản xuất thử nghiệm sản phẩm rượu Hà Thủ Ô đỏ Cao Bằng”. Nhóm thực hiện dự án đã tiến hành cải tạo khu xử lý, sơ chế nguyện liệu: khu vực rửa, làm sạch nguyên liệu, phòng nấu (đồ) chín Hà Thủ Ô đỏ; cải tạo, sửa chữa phòng lắp đặt hệ thống dây chuyền thiết bị trích ly, cô đặc; phòng pha chế và chiết rót chai; phòng hoàn thiện thành phẩm; cải tạo, sửa chữa kho; lưu trữ thành phẩm, nâng cấp hệ thống điện, nước tại các phòng và khu vực sản xuất tại Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN, đáp ứng tiêu chuẩn. Mua sắm, lắp đặt máy móc, thiết bị phục vụ cho quá trình sản xuất rượu Hà Thủ Ô đỏ Cao Bằng. Xây dựng, công bố tiêu chuẩn sản phẩm rượu Hà Thủ Ô đỏ Cao Bằng và đăng ký chứng nhận “Cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm” theo quy định.

Với những công dụng hữu ích từ Hà Thủ Ô và những sản phẩm được chế xuất từ Hà Thủ Ô đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định của Nhà nước, tin chắc rằng ngày càng có nhiều người tiêu dùng biết đến và sử dụng vị thuốc quý này để chăm sóc sức khỏe cho bản thân, gia đình của mình./.

Tác giả bài viết: Phan Huế

Đang truy cập : 125

•Máy chủ tìm kiếm : 26

•Khách viếng thăm : 99

Hôm nay : 9803

Tháng hiện tại : 9803

Tổng lượt truy cập : 23607704

» Tin tức sự kiện » Khoa học & đời sống

Hà Thủ Ô – Món quà vô giá từ thiên nhiên

PHIM PHỔ BIẾN KIẾN THỨC KH&CN

HOẠT ĐỘNG THAM MƯU TƯ VẤN

KỶ YẾU KH&CN

THÔNG TIN NHIỆM VỤ KH&CN

CÔNG TÁC XUẤT BẢN

HỖ TRỢ TRỰC TUYẾN

THỐNG KÊ TRUY CẬP

NHÃN HIỆU TẬP THỂ