Trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới thì tiêu chí 15 là tiêu chí về Y tế giữ vai trò quan trọng, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống người dân mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện tiêu chí này đang gặp không ít khó khăn tại xã Thượng Thôn, huyện Hà Quảng, khi cơ sở hạ tầng trạm y tế chưa đảm bảo, tỷ lệ sinh con thứ ba còn cao và tỷ lệ tiêm chủng còn thấp.
Thượng Thôn là xã trung tâm của vùng Lục Khu huyện Hà Quảng, có vị trí địa lý tương đối thuận lợi, có đường Quốc lộ 210 đi qua, có đường liên xã được đầu tư trải nhựa, tạo điều kiện giao lưu hàng hoá, phát triển kinh tế, xã hội. Sau khi sáp nhập hai xã: Vần Dính cũ và Thượng Thôn cũ thành xã Thượng Thôn. Hiện nay xã có 15 xóm, 825 hộ, trên 4.000 nhân khẩu, với 4 dân tộc: Nùng, Mông, Dao, Kinh cùng chung sống.
Tổng số tiêu chí xã đạt chuẩn Nông thôn mới tính đến ngày 31/12/2020 theo Quyết định 618 của UBND tỉnh Cao Bằng đạt 7 tiêu chí bao gồm: Thuỷ lợi; Cơ sở hạ tầng thương mại; Thông tin và truyền thông; Lao động có việc làm; Tổ chức sản xuất; Giáo dục và đào tạo; Quốc phòng và an ninh. Trong năm 2021 xã phấn đấu đạt hai tiêu chí: Y tế và Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật. Đồng chí Lâm Văn An, Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Thôn, huyện Hà Quảng, chia sẻ: “Hai xã sau khi sáp nhập thì chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới tồn tại những khó khăn hạn chế nhất định như: bà con nhân dân ở bên Vần Dính cũ đi lại khó khăn, vất vả, ảnh hưởng đến công tác tuyên truyền vận động cho bà con chủ trương của Đảng, chính sách Pháp luật của Nhà nước. Về hai tiêu chí thực hiện trong năm 2021 thì tiêu chí về Y tế khó hoàn thành hơn vì liên quan đến cơ sở vật chất của Trạm và nhiều tiêu chí về tiêm chủng, kế hoạch hóa gia đình…Vì vậy tôi cũng rất mong các cấp, ngành đặc biệt là ngành dọc y tế sẽ quan tâm, giúp đỡ để xã hoàn thành tiêu chí này trong năm 2021”.
Khi sáp nhập xã, số hộ tăng lên, kéo theo đó là áp lực về cơ sở hạ tầng về y tế chưa đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh tại địa phương cho bà con. Tình trạng trạm y tế xã xuống cấp về cơ sở vật chất và thiếu trang thiết bị cũng là một trong những “rào cản” khiến xã Thượng Thôn khó hoàn thành tiêu chí về Y tế. Vì theo tiêu chuẩn thì “Trạm y tế xã được xây dựng theo tiêu chuẩn thiết kế trạm y tế cơ sở và tiêu chuẩn ngành; đảm bảo đủ số lượng và diện tích của các phòng để thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao”. Tuy nhiên, thực tế trạm y tế xã Thượng Thôn hiện nay chỉ có 5 phòng làm việc, các phòng hiện đang phải sắp xếp làm việc ghép với nhau để đảm bảo tiến độ công việc. Nếu đạt chuẩn thì phải có từ 9 – 10 phòng làm việc. Hiện nay trạm còn thiếu phòng điều trị, phòng tiêm, phòng khám, tư vấn…Bác sĩ Nông Văn Thụ, Trạm trưởng trạm y tế xã Thượng Thôn, huyện Hà Quảng, Cao Bằng cho biết: “Trạm y tế xã Thượng Thôn địa bàn xã rất rộng với diện tích gần 44,9km2, dân cư sinh sống rải rác không tập trung, về góc độ y tế thì dân trí còn thấp, bên cạnh đó cơ sở hạ tầng của trạm y tế đã xuống cấp. Bà con nhân dân cũng mong muốn là được điều trị tại địa bàn xã để thuận tiện trong sinh hoạt, nhưng người dân đến trạm còn rất nhiều khó khăn trong khi tất cả các phòng xuống cấp không đảm bảo khử khuẩn về y tế nên dân có nhiều trở ngại. Qua các cuộc họp thì dân cũng có ý kiến đề nghị xây dựng trạm mới để đảm bảo phục vụ nhân dân trên địa bàn xã. Còn trong thời kỳ dịch bệnh như hiện tại thì dân cũng muốn có nhiều dịch vụ và chăm sóc sức khỏe cho người dân để đỡ đi lại xa lên tuyến trên tránh dịch bệnh, nhưng bà con cũng rất ngại về cơ sở vật chất tại trạm”.
Ngoài yếu tố về cơ sở vật chất thì để hoàn thành tiêu chí về Y tế, xã Thượng Thôn còn gặp không ít khó khăn khi: Địa bàn xã rộng, giao thông không thuận lợi, một số bộ phận người dân còn tồn tại một số phong tục, tập quán lạc hậu, tỷ lệ sinh và sinh con thứ 3 cao, tỷ lệ khám thai tại Trạm y tế còn thấp; tại các xóm xa trung tâm xã thì phần lớn thai phụ đẻ tại nhà; tỷ lệ tiêm chủng thấp, vấn đề vệ sinh môi trường còn nhiều hạn chế do lối sống, trình độ nhận thức của người dân chưa cao, gia súc, gia cầm còn thả rông, chưa làm chuồng trại riêng mà chăn nuôi ngay dưới gầm sàn nhà ở... Đó là những thách thức với việc hoàn thiện tiêu chí về Y tế. Bác sĩ Nông Văn Thụ - Trạm trưởng trạm y tế xã Thượng Thôn, huyện Hà Quảng, Cao Bằng cũng cho biết thêm: “Tỷ lệ sinh con thứ ba trên địa bàn xã Thượng Thôn còn cao cũng do phong tục tập quán, bộ phận lớn người dân mang nặng nề tư tưởng muốn có thêm con để có người làm việc, muốn có đầy đủ cả trai, cả gái. Đối với công tác này thì phía Trạm Y tế cũng đã cùng các ban ngành của xã đã mở những cuộc họp của xóm để tuyên truyền cho dân hiểu và thường xuyên đi xuống các cuộc họp gặp dân nói chuyện về công tác sức khỏe kế hoạch hóa gia đình. Một điều vướng mắc nữa là tỷ lệ tiêm chủng đối với người dân đặc biệt là đồng bào dân tộc Mông còn thấp, người Mông quan niệm không có bệnh thì không đến tiêm. Để khác phục tình trạng này thời gian qua cán bộ y tế cũng kết hợp với các ban ngành đoàn thể để tuyên truyền về lợi ích tiêm chủng cho trẻ nhỏ. Nhìn chung để thay đổi tư tưởng của người dân thì không thể một sớm một chiều được mà phải cần có thời gian”.
Trong việc thực hiện tiêu chí về Y tế, ngoài trách nhiệm của ngành y tế, thì cấp ủy, chính quyền địa phương có vai trò quan trọng. Bởi trong bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã, có nhiều chỉ tiêu mang tính chất cộng đồng, do đó cần có sự hưởng ứng của nhân dân và sự vào cuộc tích cực của cấp ủy, chính quyền địa phương thì mới thực hiện được. Đơn cử như việc giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể cân nặng/tuổi; tăng tỷ lệ hộ dân có nhà tiêu hợp vệ sinh, tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước sạch, vệ sinh môi trường...